Cô chú anh chị ăn đủ bữa, uống đủ thứ bổ mà người vẫn xanh xao, bụng đầy, đầu thì lơ mơ… rất có thể vấn đề không nằm ở chỗ “ăn ít”, mà là cái Tỳ đang kêu cứu trong im lặng.

Trong nhiều năm thăm khám, bác sĩ Long gặp rất nhiều trường hợp giống nhau đến lạ: cùng chung một câu than “ăn không vào, uống không ngấm”, xét nghiệm không ra bệnh “to”, nhưng người thì yếu, làm chút là mệt, tối nằm trằn trọc không ngủ ngon. Lúc bắt mạch, soi kỹ lại, gốc rễ thường quay về hai chữ: Tỳ hư.

Những dấu hiệu Tỳ hư thường bị xem nhẹ

Tỳ hư không ồn ào như đau dạ dày cấp hay cơn đau quặn gan mật. Nó “mòn mỏi” từ từ, giống như cái bếp lửa cứ yếu dần mà nhà bếp thì vẫn nấu đều. Một số dấu hiệu bác sĩ Long thường gặp ở cô chú anh chị Tỳ hư:

• Ăn hay đầy bụng, ợ hơi, trướng chướng, rất hay no nhanh dù ăn không nhiều.
• Đi ngoài phân nát, lỏng, có khi phân sống, dễ lạnh bụng, sợ ăn đồ nguội.
• Mỏi mệt triền miên, ngủ dậy vẫn thấy uể oải, làm việc khó tập trung.
• Đầu óc lơ mơ, dễ quên, hay cảm giác “sương mù trong não”, suy nghĩ chậm lại.
• Da xám, nhợt nhạt, môi nhạt màu, dễ bầm tím, vết thương lâu lành.
• Miệng nhạt, ít muốn ăn, một số người hay chảy dãi, ăn xong buồn ngủ gục.
• Phụ nữ có thể rong kinh, kinh ít, khí hư nhiều, khó thụ thai.
• Uống sữa, uống vitamin, uống sâm… mà không thấy khỏe, thậm chí uống xong còn nặng người, khó chịu.

Theo góc nhìn Y học hiện đại, những biểu hiện của Tỳ hư rất gần với tình trạng rối loạn tiêu hóa mạn tính, kém hấp thu, mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột và chuyển hóa năng lượng kém hiệu quả.

Nhiều cô chú anh chị gọi chung là “thiếu năng lượng”, “suy nhược nhẹ”, “rối loạn tiêu hóa cho qua”. Nhưng nhìn bằng con mắt Y học cổ truyền, đó là một thể bệnh khá rõ ràng: Tỳ khí hư, lâu ngày có thể kèm cả Tỳ dương hư (Tỳ yếu kèm lạnh), rồi kéo theo cả Vị, Thận, Can cùng suy yếu.

Hơn 10 năm điều trị các bệnh lý Tiêu hoá

• Phác đồ Cá nhân hóa, kết hợp Đông - Tây y
• Điều trị tận gốc, không chỉ làm giảm triệu chứng
• Theo dõi sát sao trong suốt liệu trình

Hãy để lại thông tin để bác sĩ Long hiểu rõ hơn tình trạng của cô chú anh chị và đưa ra hướng hỗ trợ phù hợp

Gửi thông tin

4 nhóm nguyên nhân hay làm “hỏng bếp Tỳ” dễ mắc phải

Trong quá trình khám, bác sĩ Long thấy đa số trường hợp Tỳ hư đều xoay quanh vài thói quen tưởng vô hại nhưng ngày nào cũng lặp lại.

1. Ăn uống sai nhịp, sai tính chất

Cô chú anh chị có thấy mình ở trong những thói quen này không:

• Sáng vội, bỏ bữa; trưa ăn tạm; tối ăn dồn, ăn rất muộn.
• Rất thích đồ lạnh: nước đá, trà sữa, sinh tố đá xay, trái cây ướp lạnh…
• Ăn nhiều đồ sống, gỏi, rau sống, hải sản sống.
• Ăn quá nhiều đồ chiên rán, nhiều dầu mỡ, nhiều bột đường tinh luyện.

Về mặt Y học cổ truyền, Tỳ vốn “ưa ấm, ghét lạnh, sợ ẩm”. Lạnh và ẩm giống như nước tạt vào bếp than – lửa đang cháy cũng tắt dần. Đồ sống, lạnh, quá nhiều dầu mỡ chính là thứ làm Tỳ yếu đi từng ngày.

2. Làm việc căng thẳng, lo nghĩ nhiều

Trong Y học cổ truyền có câu “tư lự hại Tỳ” – lo nghĩ, căng thẳng, ôm nhiều việc quá đều làm Tỳ yếu đi. Căng thẳng không chỉ nằm trong đầu, nó dồn xuống cả dạ dày, ruột, gan, mật… khiến toàn bộ hệ tiêu hóa hoạt động kém hiệu quả.

3. Thức khuya, ngủ muộn, ngủ không sâu

Khung giờ tối – đặc biệt là từ 23h đến 3h – là thời điểm cơ thể cần nghỉ ngơi để sửa chữa, phục hồi các cơ quan. Khi cô chú anh chị thức khuya thường xuyên, cơ thể buộc phải lấy năng lượng dự trữ ra để “chống đỡ”, lâu ngày Tỳ – Thận đều suy.

4. Lạm dụng thuốc bổ, kích thích

Nhiều người mệt là tìm đến vitamin liều cao, sâm, nhung, đông trùng hạ thảo, thuốc bổ gan, bổ thận… Nhưng khi Tỳ đang yếu, cơ thể chưa tiêu hóa nổi “đồ thường” thì những thứ quá “nặng”, quá tẩm bổ lại dễ làm cái bếp càng đuối.

Bác sĩ Long gặp không ít trường hợp uống sâm xong thấy nặng đầu, mất ngủ, đầy tức bụng – đó là ví dụ điển hình của “bồi bổ sai chỗ”.

Muốn dưỡng Tỳ, đừng chỉ hỏi uống thuốc gì

Câu hỏi rất thật mà nhiều cô chú anh chị nhắn cho bác sĩ Long: “Tỳ hư có chữa được không?”. Câu trả lời là: có thể cải thiện rõ, nhưng phải đi từ gốc, và không có đường tắt.

Thay vì tìm một loại thuốc “uống cái khỏe ngay”, hãy coi quá trình dưỡng Tỳ như “tưới lại gốc cây khô”. Mình chỉnh từng chút trong ăn uống, thói quen, kết hợp thảo dược và trị liệu, để cơ thể tự phục hồi.

Bước 1: Chỉnh lại bữa ăn – làm ấm lại cái bếp Tỳ

Với người Tỳ hư, nguyên tắc ăn uống luôn là “ấm – chín – mềm – dễ tiêu”. Một số gợi ý thực tế:

• Ưu tiên món nấu chín kỹ, còn ấm nóng: cháo, canh, súp, hầm, kho.
• Giảm tối đa đồ lạnh, nước đá, kem, sinh tố xay với đá, trái cây lấy từ tủ lạnh ra ăn ngay.
• Hạn chế đồ sống như gỏi, rau sống số lượng lớn, hải sản sống.
• Chia nhỏ bữa ăn: ngày 3 bữa chính, có thể thêm 1–2 bữa phụ nhẹ, không để quá đói cũng không ăn đến căng bụng.

Một số món bác sĩ Long thường gợi ý cho cô chú anh chị Tỳ hư:

• Cháo hạt sen – ý dĩ – gạo lứt nấu mềm, thêm vài lát gừng: giúp ấm bụng, dễ tiêu, hỗ trợ bổ Tỳ, an thần nhẹ.
• Canh bí đỏ hầm xương, nêm nhạt: bí đỏ dễ tiêu, giúp bổ khí, hỗ trợ nuôi Tỳ Vị.
• Khoai lang, khoai tía hấp, ăn nóng, không ăn quá nhiều một lúc để tránh đầy hơi.

Điều quan trọng là duy trì đều, chứ không phải một hai bữa là xong. Tỳ là “bếp hậu cần”, phải được chăm mỗi ngày.

Bước 2: Thảo dược hỗ trợ Tỳ – dùng đúng thể trạng

Trong Y học cổ truyền, có nhiều vị thuốc giúp kiện Tỳ, ích khí, hỗ trợ tiêu hóa. Một số vị thường gặp như: đẳng sâm, bạch truật, hoàng kỳ, ý dĩ, sơn dược, trần bì, cam thảo…

Khi phối hợp đúng, những vị này có thể giúp:

• Cải thiện cảm giác ăn uống, bớt đầy trướng.
• Tăng sức cơ bắp, đỡ mệt mỏi sau làm việc.
• Hỗ trợ nâng sức đề kháng, giảm ốm vặt.

Tuy nhiên, liều lượng và cách phối hợp phụ thuộc vào mạch, lưỡi, thể trạng từng người. Cô chú anh chị không nên tự ý mua nhiều vị về sắc uống theo cảm tính, vì nếu Tỳ hư kèm thấp, kèm nhiệt hay kèm lạnh thì cách phối hợp sẽ khác nhau.

Một số cách dùng đơn giản, mang tính gợi ý chung:

• Trà kiện Tỳ nhẹ: bạch truật, trần bì, ý dĩ, hoàng kỳ – mỗi vị một lượng vừa phải, đun uống ấm sau ăn. Có thể dùng theo đợt ngắn, nhưng tốt nhất vẫn nên được bác sĩ YHCT thăm khám, điều chỉnh toa phù hợp.
• Cháo dưỡng Tỳ: hạt sen, ý dĩ, gạo lứt nấu mềm, thêm vài lát gừng. Món này vừa là thức ăn, vừa là “thuốc nhẹ”, phù hợp với người tiêu hóa yếu.

Bước 3: Bấm huyệt, xoa bóp – kích hoạt lại đường tiêu hóa

Điểm mạnh của Y học cổ truyền là ngoài thuốc, còn có hệ thống huyệt vị, xoa bóp giúp kích hoạt hệ tiêu hóa, tuần hoàn.

Một vài huyệt cô chú anh chị có thể tự hỗ trợ tại nhà:

• Huyệt Túc tam lý: nằm dưới đầu gối khoảng 3 đốt ngón tay, lệch ra phía ngoài xương ống chân. Bấm hoặc day tròn trong 5–10 phút mỗi bên, đến cảm giác căng tức vừa phải. Huyệt này nổi tiếng trong việc “bổ khí huyết, kiện Tỳ vị”.
• Huyệt Trung quản: nằm ở chính giữa bụng, đoạn nối từ mũi ức đến rốn chia làm 8 phần thì Trung quản ở vị trí cách rốn 4 phần lên trên. Day ấn nhẹ nhàng vùng này giúp giảm đầy bụng, hỗ trợ tiêu hóa.

Sau bữa ăn 15–20 phút, cô chú anh chị có thể xoa bụng theo chiều kim đồng hồ 3–5 phút. Động tác đơn giản này giúp nhu động ruột hoạt động đều hơn, giảm đầy hơi, giảm chướng bụng.

Bước 4: Ngủ, thở, quản lý cảm xúc – “dọn sạch” gánh nặng cho Tỳ

Nếu ăn uống đã chỉnh, thảo dược đã dùng mà vẫn thức khuya, mang việc vào giường, ôm bực dọc đi ngủ thì Tỳ rất khó phục hồi.

• Cố gắng đi ngủ trước 23h, để cơ thể có đủ thời gian sửa chữa sau một ngày làm việc.
• Trước khi ngủ, hạn chế xem tin tiêu cực, tranh luận căng thẳng; thay vào đó có thể hít thở sâu 5–10 phút, hoặc nghe một bài nhạc nhẹ.
• Trong ngày, tìm một khoảng 10–15 phút để “hạ tốc độ”: tắt màn hình, thả lỏng vai gáy, hít sâu – thở chậm. Khoảng nghỉ nhỏ này cũng là lúc hệ tiêu hóa được giảm bớt áp lực.

Những sai lầm khi Tỳ hư cần tránh

Khi biết mình Tỳ yếu, nhiều người lại vô tình đi ngược với hướng điều trị. Một vài điều bác sĩ Long hay nhắc:

• Không ép nhịn ăn, detox cực đoan: Tỳ đã yếu, bắt nó “nghỉ hẳn” hoặc chỉ uống nước, uống nước trái cây nhiều ngày liền rất dễ làm cơ thể suy sụp thêm.
• Không uống thuốc bổ dồn dập, không rõ nguồn gốc: các loại thuốc “tăng cân nhanh”, “tăng cơ nhanh” không kiểm soát được thành phần có thể làm gan, thận, tiêu hóa bị quá tải.
• Không tự ý dùng sâm, nhung, đông trùng khi đang mệt nhiều, ăn không tiêu: cần được bác sĩ đánh giá xem cơ thể đã “chịu nổi” chưa.
• Không bỏ qua tình trạng sút cân nhanh, đi ngoài kéo dài, đau bụng dữ dội, nôn, sốt…: những trường hợp này bắt buộc phải đi khám sớm để loại trừ các bệnh lý nặng ở đường tiêu hóa.

Khi nào nên đi khám Tỳ – Vị bài bản?

Cô chú anh chị nên sắp xếp đi khám nếu thấy:

• Mệt mỏi kéo dài trên 3 tháng, đã ăn uống chú ý hơn nhưng chưa cải thiện.
• Tiêu hóa rối loạn: tiêu chảy, táo bón, phân nát, đầy hơi liên tục, sụt cân không rõ lý do.
• Ngủ kém, hay thức giấc, khó tập trung, da xấu, rụng tóc nhiều kèm theo tiêu hóa kém.

Khám trực tiếp giúp đánh giá tổng thể: mạch, lưỡi, sắc mặt, thói quen sinh hoạt, đồng thời kết hợp kết quả cận lâm sàng (nếu có) để xây dựng một lộ trình dưỡng Tỳ phù hợp và an toàn.

Bác sĩ Long luôn coi Tỳ hư không phải là một “án chung thân”, mà là lời nhắc của cơ thể: đã đến lúc mình sống chậm lại, ăn đúng hơn, ngủ đủ hơn và tôn trọng cái bếp bên trong mình.

Lời dặn nhẹ nhàng dành cho cô chú anh chị

Người gầy, yếu, hay mệt không phải lúc nào cũng vì ăn ít. Rất nhiều trường hợp là “ăn không tiêu, hấp thu không nổi”. Cơ thể giống một ngôi nhà – gốc rễ là cái bếp Tỳ. Bếp mạnh thì cả nhà ấm, bếp tắt thì cả nhà lạnh.

Khi cô chú anh chị cho Tỳ thời gian và điều kiện để hồi phục, cơ thể sẽ dần trả lời bằng giấc ngủ sâu hơn, bữa ăn ngon miệng hơn, sức sống quay lại từng chút một.

Nếu cô chú anh chị đang ở trong tình trạng ăn uống cũng tạm ổn nhưng người vẫn yếu, tiêu hóa lình xình, ngủ không sâu, mệt mỏi kéo dài mà chưa biết bắt đầu từ đâu, cô chú anh chị có thể để lại thông tin và vài dòng mô tả tình trạng. Bác sĩ Long rất sẵn lòng đọc kỹ, phân tích và gợi ý hướng dưỡng Tỳ – chăm lại cái bếp bên trong – sao cho phù hợp nhất với cơ thể và hoàn cảnh sinh hoạt của từng cô chú anh chị.