Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh | Phần I

1. Tổng quan về tác phẩm

• Tên đầy đủ: Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh (海上醫宗心領)

• Tác giả: Lê Hữu Trác (1720–1791), hiệu Hải Thượng Lãn Ông

• Thời gian biên soạn: Gần 40 năm

• Quy mô: Gồm 66 quyển, chia thành 28 tập, hệ thống toàn diện tri thức y học cổ truyền Việt Nam kết hợp y lý Trung Hoa.

• Ý nghĩa tên gọi: “Y Tông Tâm Lĩnh” nghĩa là Tinh hoa tâm huyết của Y học, “Hải Thượng” là bút hiệu của tác giả.

📚 2. Cấu trúc chính của tác phẩm

Tác phẩm được chia thành 2 phần lớn:

A. Phần I: Đại thành y học

Gồm các nội dung chuyên sâu về lý luận và lâm sàng trong Đông y, cụ thể:

🔬 1. Y lý tổng quát (Chí đạo – Y huấn cách ngôn)

• Triết lý y học, đạo làm thầy thuốc.

• Nguyên lý trị bệnh “trị bệnh cầu kỳ bản” – chữa từ gốc.

• Đề cao y đức, tinh thần học hỏi và sự thực hành.

⚙️ 2. Lý luận y học Đông phương

• Âm dương – ngũ hành.

• Kinh lạc, tạng phủ, khí huyết, vệ khí dinh huyết.

• Bát cương (hàn – nhiệt – biểu – lý…).

• Tứ chẩn (vọng – văn – vấn – thiết).

💊 3. Bào chế – dược tính – phương tễ

• Các phương pháp điều chế dược liệu.

• Hệ thống hơn 280 phương thuốc nổi tiếng.

• Giải thích từng vị thuốc, cách phối ngũ và gia giảm linh hoạt.

🩺 4. Chẩn trị các bệnh lâm sàng

• Gồm 10 thiên chuyên khoa: Nội, Ngoại, Nhi, Phụ, Nhãn, Tai, Mũi, Họng, Da liễu, Châm cứu.

• Mỗi phần trình bày bệnh danh, triệu chứng, nguyên nhân, phép trị, bài thuốc.

• Đặc biệt có phần riêng trị bệnh trẻ em và sản phụ, rất chi tiết.

B. Phần II: Y đức – y đạo – tự truyện

Gồm các nội dung mang tính đạo đức và nhân văn cao:

✨ 5. Y huấn cách ngôn

• Những lời răn dạy về đạo đức nghề y: “Lương y như từ mẫu”, “Thầy thuốc phải hiểu biết, có lòng nhân”.

📖 6. Thượng kinh ký sự

• Ghi chép hành trình ra kinh đô Thăng Long chữa bệnh cho chúa Trịnh.

• Bộc lộ tư tưởng yêu nước, lòng nhân nghĩa, khiêm tốn, ghét danh lợi.

🌟 3. Giá trị của Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh

🧩 4. Một số tư tưởng nổi bật

• Chữa bệnh từ gốc, không chỉ chữa triệu chứng.

• Thầy thuốc cần học rộng, biết nhiều, nhưng phải chuyên sâu.

• Người thầy thuốc phải “lấy nhân nghĩa làm gốc”, không mưu danh, trục lợi.

• Y học là đạo học – y đạo không thể tách rời nhân đạo.

📌 5. Trích dẫn tiêu biểu

“Cứu một mạng người hơn xây bảy tòa tháp.”

“Y thuật là việc nhân nghĩa, thầy thuốc phải lấy lòng nhân làm gốc.”