Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh | Phần II

“Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh” phần II là phần trọng tâm trong bộ sách y học kinh điển của danh y Hải Thượng Lãn Ông (Lê Hữu Trác). Phần này thường bao gồm các tập 3 và 4, tập trung vào y lý nền tảng, phương pháp biện chứng luận trị và phân loại bệnh – chủ yếu là phần lý luận của Đông y.

1. Tập 3 – Nội kinh yếu chỉ (Y lý Đông y tổng quát)

🌿 Nội dung chính:

• Khái quát về ngũ hành – âm dương: Giải thích vai trò cốt lõi của âm dương và ngũ hành trong sinh lý, bệnh lý và điều trị.

• Thiên nhân hợp nhất: Con người là tiểu vũ trụ, luôn phải thuận theo tự nhiên để giữ gìn sức khỏe.

• Tạng tượng học: Phân tích chức năng và mối liên hệ giữa các tạng (Tâm, Can, Tỳ, Phế, Thận) và phủ (Tiểu trường, Đởm, Vị, Đại trường, Bàng quang…).

• Khí – Huyết – Tinh – Tân dịch: Vai trò và sự vận hành trong cơ thể. Mất cân bằng gây ra bệnh.

• Chẩn đoán học cổ truyền: Tứ chẩn (vọng – văn – vấn – thiết) và bát cương chẩn trị (hàn/nhiệt, biểu/lý, hư/thực, âm/dương).

• Nguyên tắc điều trị: Biện chứng luận trị, lấy căn nguyên làm gốc. Không chỉ trị ngọn.

🔹 2. Tập 4 – Bách bệnh cơ yếu (Tổng luận về bệnh học)

🌿 Nội dung chính:

• Phân loại bệnh theo tạng phủ: Mỗi tạng có những bệnh biểu hiện đặc trưng, ví dụ:

  • Tâm chủ huyết mạch → bệnh tim mạch, mất ngủ, lo âu.

  • Can chủ sơ tiết → bệnh giận dữ, đau đầu, kinh nguyệt.

  • Tỳ chủ vận hóa → tiêu hóa kém, mệt mỏi.

• Nguyên nhân sinh bệnh: Nội nhân (thất tình), ngoại nhân (lục dâm), bất nội ngoại nhân (ăn uống, làm việc quá sức…).

• Biện chứng luận trị từng bệnh: Hải Thượng Lãn Ông trình bày phương pháp xác định chứng (hư/thực, hàn/nhiệt…) trước khi chọn thuốc hoặc châm cứu.

• Kết hợp y lý – dược lý: Trình bày các nhóm bệnh thường gặp kèm phương pháp dùng thuốc, chú trọng vào điều trị từ gốc.

🔸 Tư tưởng nổi bật trong phần II:

• “Lấy tâm làm thuốc – lấy y lý làm gốc”: Chữa bệnh cần y đức và hiểu sâu lý luận Đông y.

• Không cứng nhắc theo bài thuốc mẫu: Cần vận dụng linh hoạt tùy người, tùy bệnh, tùy thời tiết.

• Người thầy thuốc giỏi phải am hiểu thiên thời – địa lý – nhân sự: Y học gắn với con người và tự nhiên.